Reżyseria: Andrzej Wajda, Janusz Morgenstern
Akcja filmu rozgrywa się w pierwszy dzień pokoju, po zakończeniu II wojny światowej. Głównym bohaterem jest Maciek Chełmicki, który należy do Armii Krajowej i dostaje rozkaz zabicia Szczuki, sekretarza PPR, który ma wizytować miasto. Niestety ofiarami stają się zwykli robotnicy, a Szczuki bezpiecznie dociera do celu. W międzyczasie w hotelu „Metropol” trwają przygotowania do przyjęcia z okazji zakończenia wojny. Maciek poznaje Krystynę, która jest barmanką w tym hotelu. Zanim spędzi z nią noc, dostaje rozkaz ponownego zamachu na Szczukę, który się dowiedział, że jego syn został złapany w akowskim oddziale Wilka. Uczucie Maćka do Krystyny uświadamia mu jak bezsensowne jest zabijanie pod koniec wojny. Pragnie normalnego życia, marzy o zdaniu matury, dostania się na politechnikę. Jego wszelkie wątpliwości rozwiewa złożona przysięga, a tym samym obowiązek podporządkowania się rozkazowi.
Zaskakuje mnie czas akcji, który zamyka się w ciągu jednej doby, bo dzieje się naprawdę dużo. To natrzęsienie wydarzeń wynika z zakończenia wojny, dla jednych był to autentyczny koniec walki i powód do radości i zorganizowania wielkiego przyjęcia. Dla młodych akowców to nie był jeszcze koniec. Choć oficjalnie nastąpił pokój, oni wciąż mieli zobowiązania i podlegali rozkazom do wykonania. Młodzi chłopcy, którzy nie zdążyli zaznać zwykłego życia, pójść do szkoły, po zakończeniu wojny wciąż nie mogą zerwać z przeszłością i nadrobić te stracone lata. Rewelacyjnie taką postać zagrał Zbigniew Cybulski, który ubrany w modne jeansy i okulary sprawiał wrażenie atrakcyjnego faceta, którego nie dało się nie polubić. Postać Maćka stanęła przed trudną decyzją: zabić, pomimo tego, że jest już po wojnie i zabicie Szczuki nic nie zmieni, czy uciec z piękną dziewczyną i zerwać wszelkie zobowiązania podjęte w przeszłości? Maciek postawił jednak na honor i dotrzymanie wierności przysięgi. Po wyjściu Szczuki z balu, Maciek podąża jego tropem i śmiertelne kule trafią w sekretarza. Zadanie wykonane. Czy to już koniec? Tak, jednak nie taki jaki pragnąłby Maciek i chcieliby widzowie. Wracając wpada na wojskowy patrol, który zaczyna strzelać do niego, gdy ten zamiast wysłuchać rozkazu ucieka. W jednym czasie w mękach na wysypisku śmieci ginie Maciek i w hotelu pary zaczynają tańczyć poloneza.
Na tak pozytywny odbiór filmu przez ludzi nie tylko w Polsce, ale i zagranicą wpływa precyzyjne i wciąż aktualne przesłanie. Także dobra realizacja warsztatowa poprzez zdjęcia Jerzego Wójcika oraz muzykę dobraną przez Jana Krenza (mogliśmy usłyszeć najważniejsze utwory tamtego okresu m. in.: Czerwone Maki, Polonez A-Dur) przyczyniła się do uznania Popiołu i diamentu jako najważniejszego dzieła kinematografii polskiej. Dzieła, który niewątpliwie przyczynił się do przyznania Andrzejowi Wajdzie Oscara za całokształt twórczości. Wracając do zaangażowania aktorów, świetnie wykonał swoje zadanie Bogumił Kobiela, który jako sekretarz prezydenta miasta powoduje skandal upijając się jeszcze przed przyjęciem na cześć zwycięstwa. Nie można też zapomnieć o Pawlikowskim Adamie, który swoją spokojną grą stanowi kontrast dla dynamizmu Cybulskiego. Niewątpliwie film jest arcydziełem na skalę światową upamiętniającym działania młodych akowców.
Ocena: 9,5/10
hotel nazywal sie „Monopol”