Książka Tomasza Sawickiego Samozapalenie jako przyczyna pożaru (przykłady praktyczne) [Lublin 2022] to bardzo ciekawa pozycja, poruszająca mechanizmy praktyczne powstania procesu samozapalenia szerokiej gamy materiałów palnych podatnych na proces samonagrzewania. Lekturę czyta się bardzo dobrze i myślę, że może zainteresować sporą grupę odbiorców interesujących się ochroną przeciwpożarową. Zwłaszcza, że pozycji o takim zakresie materiału dotąd brakowało na rynku wydawniczym. Poruszono w niej temat procesu samonagrzewania oraz samozapalenia produktów roślinnych, odpadów drzewnych, węgli, nawozów mineralnych, olei, zatłuszczonych tkanin, maczki, pyłów oraz mieszanin chemicznych.

Książka ma jednak parę mankamentów, o których warto wspomnieć. Przedstawiona w niej literatura jest stosunkowo stara i niewiele jest w niej odniesień do pozycji anglojęzycznych. A szkoda i warto byłoby o to wzbogacić ewentualne kolejne wydanie publikacji. Autor nie zadbał należycie o korektę specjalistów z zakresu chemii przed wydaniem swojej książki. Stąd też chemik w wielu momentach musi przymknąć oko na zawarte w pozycji bardzo liczne nieścisłości i błędy merytoryczne. Nie umniejsza to zasadniczo wartości użytkowej książki, ale specjalista poczuje wyraźny niedosyt. Wadą jest też wysoka cena książki, wynosząca 198 zł (pozycja zawiera 200 stron formatu A5). Niemniej jest to wartościowa i bardzo ciekawa publikacja dotykająca problemu samozapalenia, podparta bardzo wieloma przykładami praktycznymi oraz badaniami. Dla odbiorcy będącego ratownikiem, chcącego poszerzyć swój zakres wiedzy w zakresie tematu, lektura jest jak najbardziej godna polecania. Wskazane jest, by autor wydał erratę, co pozwoli na lepszy odbiór pozycji w zakresie specjalistycznym. Poniżej w tabeli przedstawiam wykaz znalezionych w książce nieścisłości merytorycznych.

Strona	Jest	Korekta lub uwaga do tekstu
8	Gryzoń wdrapał się na dach zabytkowego budynku i tam zdechł po zażyciu trucizny zawierającej związki fosforu. Kiedy szczur zaczął się rozkładać, rozpadły się też związki fosforu i powstał wolny fosfor, który jest substancja łatwopalną.	Na pewno nie powstał wolny fosfor gdyż jest zbyt aktywny. Na szlaku przemian mógł powstać fosforowodór (PH₃) a zwłaszcza difosfina (P₂H₄) która jest piroforyczna i ulega zapłonowi w kontakcie z powietrzem. Mogło to nastąpić po przerwaniu ciągłości rozpadającej się tkanki co w konsekwencji doprowadziło do kontaktu z tlenem z powietrza produktów przemian fosforków
11	W literaturze przedmiotu podany jest jedynie jeden przykład samonagrzewania fizycznego, jest to reakcja chloru z wodorem inicjowana przez kwant światła	Nie jest zatem znany przykład samonagrzewania fizycznego. Reakcja chloru z wodorem jest reakcją czysto chemiczną katalizowaną kwantem światła. Takich procesów jest znanych bardzo wiele.
46	Jak wspomniałem, przyczyną wpływającą na samonagrzewanie jest oddychanie wszystkich tkanek oraz organizmów żywych i towarzyszące temu wydzielanie się ciepła. Tymi żywymi organizmami są różne drobnoustroje (np. bakterie i pleśnie) oraz szkodniki (owady i gryzonie)	O ile w przypadku drobnoustrojów można się z tym faktem jak najbardziej zgodzić o tyle uważam że nie ma takiej możliwości w przypadku owadów i gryzoni. Ilość generowanego przez nie ciepła jest znikoma. Mogą natomiast wpływać na strukturę materiału (jego rozdrobnienie) i w ten sposób pośrednio ułatwiać samonagrzewanie w etapach początkowych generowane przez drobnoustroje
55	Liczba kwasowa wyrażana w tekście jest w mg	Warto wyrazić jednostkę w mg KOH/g tłuszczu by czytelnik widział odniesienie wielkości. Ewentualnie opisać ją wcześniej w tekście
61	Przykład 1. W magazynie portowym…	Przykład 1 jest taki sam jak przykład 3 ze strony 56. Po co go powtarzać kropka w kropkę ?
66	Zamiast zwykłych 0,3%	Powinno być 0,04%. Tyle bowiem wynosi w przybliżeniu zawartość CO₂ w powietrzu
75	Tabela 8	Czy czasem znaki w tabeli nie powinny wskazywać, iż temperatura przekroczyła 80^oC ? Wtedy znak powinien być odwrotny.
81	A także substancje mineralne jak arsen, uran, gal i german i szugnit o zawartości pierwiastka węgla do 98,2% masowych	Arsen, uran, gal i german to pierwiastki a nie substancje mineralne. Można mówić o minerałach zawierających te pierwiastki. Zresztą w tej konstrukcji zdania można mylnie interpretować, że wszystkie wymienione składniki zawierają do 98,2% węgla, co tyczy de facto tylko szugnitu.
88	Czynniki wpływające na samozapalenie (cała strona)	W tekście są błędy składniowe. Nie można tez mówić że najwyższą skłonność do samozapalenia mają pryzmy o wysokości 4 metrów. Tylko do tej wysokości były pewnie prowadzone badania. To co będzie zgodne z prawdą to pewnie to, iż mają skłonność do samozapalenia jeśli wysokość pryzmy przekroczy 2 metry i wzrasta z jej wysokością
92	Kwas huminowy C₆H₄O₃	To nie jest wzór kwasów huminowych, które mogą się znacznie różnić składem i są strukturalnie dużo bardziej rozbudowane. Do ogólnej nazwy grupy tych związków nie podaje się wzoru sumarycznego. Jako jednostkę zasadniczą tych związków uważa się alkohol koniferylowy. Ale on nie składa się z sześciu atomów węgla
98	Tabela 10	Nie ma czegoś takiego jak izotermiczne samoprzyspieszające utlenianie. Jeżeli proces utleniania przyspiesza wiąże się z wydzieleniem większej ilości ciepła a więc temperatura miejsc aktywnych narasta. A przyspiesza dlatego, iż następuje kumulacja tego ciepła. Nie ma więc mowy o izotermiczności bo to oznacza warunki stałej temperatury. Zapewne autor chciał powiedzieć, iż proces nagrzewania następuje przy niezmiennych warunkach otoczenia. A warunki pogodowe i warunki rozpatrywanego układu to dwie różne sprawy. Sam proces nie jest izotermiczny bo następuje kumulacja ciepła i nie następuje etap równowagi między ilością ciepła dostarczonego w procesie chemicznym przez układ a odebranym przez otoczenie.
118	Nawozy azotowe zalicza się do bezpiecznych pożarowo, z wyjątkiem azotanu potasu, który jest utleniaczem i podtrzymuje palenie. W temperaturze ok. 40^oC wytwarza się z niego kwas azotowy	Należy zaznaczyć, że pod wpływem wilgoci. Sam z siebie się nie wytworzy kwasu azotowego. Należy też dodać, iż w temperaturze powyżej 40^oC bo w tej temperaturze ten proces się dopiero powoli rozpoczyna.
120	Proces samozapalenia…	Błędy we wzorach. Podtlenek azotu to N₂O a dwutlenek azotu to NO₂.
121	W procesie podgrzewania azotanu amonu w stosunkowo niskiej temperaturze (poniżej 90^oC) zauważalna jest powolna dysocjacja do kwasu azotowego i amoniaku….	Lepiej użyć sformułowania rozkład, lub ewentualnie dysocjacja termiczna
123	superfosforu	Powinno być superfosfatu
128	Są mieszaniną glicerolu i kwasów tłuszczowych	Są estrami glicerolu i kwasów tłuszczowych. Sformułowanie mieszanina w tym kontekście jest nieprawidłowe
153		W opisie warto dodać informacje, iż po wypraniu na ubraniach mogą pozostać resztki środków piorących zawierających np. nadwęglany oraz nadborany. Związki te posiadają silne właściwości utleniające i mogą przyspieszać proces samonagrzewania wilgotnych ubrań
156	nadborku	Powinno być nadboranu
165	Fosforan biały	Powinno być fosfor biały
165	Puder aluminium	Powinien być pył aluminiowy lub pył glinowy
166	Tlenki grupy wapnia	Jeśli już to nadtlenki metali alkalicznych oraz ziem alkalicznych.
166		Wśród wymienionych związków brakuje ponadtlenków metali alkalicznych oraz wodorków, glinowodorków oraz borowodorków metali
166	Samonagrzewanie zachodzi na skutek wydzielania się ciepła i wodoru lub acetylenu….	Całość zdania jest niegramatyczna oraz pozbawiona sensu merytorycznego. Warto byłoby je usunąć
166	W punkcie 3. Samozapalające się w zetknięciu jedna z drugą	Te sformułowanie jest nieprawidłowe bo odbiorca nie wiem co z czym. Powinna być informacja np. Substancje mogące powodować samozapłon materiałów organicznych
167	Tabela 16.	Dla kwasu azotowego składnikiem drugim powinny być materiały porowate i włókniste pochodzenia organicznego. Z punktu dotyczącego siarkowodoru powinien być wyrzucony alkohol metylowy i terpentyna. Można go dać do punktu dotyczącego kwasu azotowego. Aczkolwiek to są wybrane dwie substancje a kwas azotowy ma zdecydowanie szerszy zakres oddziaływania.
168	Rozdział dotyczący nadtlenków organicznych	Przedstawiony podział jest nieco uproszczony. De facto do grupy nadtlenków organicznych zalicza się także hydronadtlenki gdzie tylko jeden atom wodoru w cząsteczce H₂O₂ został podstawiony częścią organiczną. To co istotnie wpływa na zagrożenie związane z nadtlenkiem organicznym jest udział masowy formy aktywnej tlenu w cząsteczce. Co do omawiania nadtlenku wodoru w tekście warto zaznaczyć, iż w procesie produkcyjnym wykorzystuje się roztwory tej substancji (np. 60% H₂O₂). W stanie czystym nikt nie wykorzystuje tej substancji gdyż jest zbyt niestabilna chemicznie.
169	Mocne kwasy nieorganiczne, zwłaszcza wobec substancji organicznych	Jako składnik pierwszy powinien być podany jedynie któryś z elementów. Skoro w kolumnie drugiej podane są chlorany, bromiany, chloryny itp to w kolumnie pierwszej powinien być zapis ogólny – substancje organiczne. Natomiast co do reaktywności materiałów organicznych względem mocnych kwasów nieorganicznych powinien być osobny wiersz w dodatku opisany, iż czynnikiem ryzyka są mocne kwasy nieorganiczne o właściwościach utleniających np. H₂SO₄, HNO₃, HClO₄, HClO₃ itp. Należy zaznaczyć, że kwasy nieutleniające będące mocnymi kwasami nie będą posiadać takiej ogólnej własności
170	p-nitrozodwumetyloailina	Prawidłowa nazwa: p-nitrozodwumetyloanilina
171	Fosfor ma zdolność do samozapalenia wtedy gdy jest w postaci sproszkowanej	Należy zaznaczyć, iż dotyczy to fosforu czerwonego. Fosfor biały nie musi być sproszkowany by uległ samozapaleniu
171	Ciężar właściwy G/cm²	To nie jest jednostka ciężaru właściwego. Tak naprawdę powinno się wtedy używać jednostki N/m³ lub kN/m³. Aby nie wchodzić w niuanse i być poprawnie zinterpretowanym proponuję używać jednostki g/cm³ lub kg/m³ z oznaczeniem, iż jest to gęstość a nie ciężar właściwy. Nierozróżnianie tych pojęć jest częstym błędem w publikacjach
171	Fosfor biały w zwartej postaci ma temperaturę samozapalenia 60^oC	Temperatura zapłonu białego fosforu zależy od wilgotności powietrza. Dane literaturowe wskazują, iż w wilgotnym powietrzu może zapalić się nawet w temperaturze około 30^oC. Inną kwestia są zanieczyszczenia.
172	P₂H₂ fosforowodór	Fosforowodór to PH₃. Samorzutnie ulega zapłonowi zanieczyszczenie fosforowodoru, którym jest difosfina P₂H₄.
176	gwałtownie ulatniać i zapala się	gwałtownie utleniać i zapala się
177	Roztwór benzyny lub ropy naftowej z dwusiarczkiem siarki	roztwór fosforu białego w dwusiarczku węgla z dodatkiem benzyny lub ropy naftowej
181	Małe odłupane kawałki cezu…	Nie muszą być małe. Cez i tak ulegnie samozapaleniu zwłaszcza w wilgotnym powietrzu. Bezpieczniej powiedzieć, iż czas w którym dojdzie do zapłonu zależy od rozdrobnienia. Zwłaszcza, iż w warunkach lata cez się po prostu stopi. Jego temperatura topnienia to zaledwie 28^oC.
182	podobnie jak związki cezu i rtęci	De facto to jest stop a nie związek chemiczny. Najlepiej napisać amalgamaty cezu i rtęci
182	parach bromku potasu	parach bromu
182	Zapalając się w temperaturze 115^oC	Być może w suchym powietrzu będzie 115^oC. W normalnych warunkach otoczenia zapłon sodu następuje natychmiast po stopieniu i będzie funkcją wilgotności.
183	że adsorpcja i chemisorpcja tlenu	że chemisorpcja tlenu oraz wody zawartej w powietrzu
185	pudru	pyłu
187	2FeS+O=>Fe₂O₃ + 64741 cal	2FeS+3,5O₂=>Fe₂O₃ + 2SO₂ + 64741 cal
195	Farby pochodzenia organicznego w stanie zmielonym	Barwniki pochodzenia organicznego w stanie zmielonym

Samozapalenie jako przyczyna pożaru – Tomasz Sawicki

Samozapalenie jako przyczyna pożaru

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi